Ongetwijfeld lees je vaak wijnnotities in krant, tijdschrift en op websites. Als je onze sessies volgt, schrijf je nu ook zelf proefnotities. Wijn proeven en een juiste proefnotitie maken, welke de wijn volledig, correct en helder beschrijft, is geen sinecure. Een notitie ook nog eens origineel, commercieel uitnodigend en taalkundig uitmuntend schrijven… dat is haast ondoenbaar. En toch doen talloze professionals en wijnamateurs dit dagelijks. In dit artikel gaan we dieper in over zin en onzin van proefnotities. (Zie onze blog over wijnproeven.)
Vooraf: wat geschiedenis.
Werden er 2000 jaar geleden ook al wijnnotities geschreven? Ja en nee. We vinden wel wijnbeschrijvingen van de Romeinen (bv. Plinius) en Grieken, maar al bij al is de info over hoe wijnen in die tijd proefde beperkt. Tot de jaren 1960 à 1970 was een proefnotitie eerder een beschrijving van waar de wijn gemaakt werd en een oordeel dat de wijn lekker was of niet. Veel verder ging het meestal niet. Soms vermeldde men de druiven.
Rond de eeuwwisseling groeide het aantal wijnopleidingen als paddenstoelen uit de grond. Elke wijnuniversiteit of school had zijn eigen visie op wijnproeven en wijn beschrijven. Zeer verwarrend. Helaas is dit tot vandaag nog vaak de situatie. Kijk maar even rond bij Syntra, CVO, Avondonderwijscentra, wijnclubs en wijnopleidingen door de handel…
Maar wat is er in de jaren zeventig verbeterd? Wel, de Amerikaanse (wijn)universiteit UC Davis (California) startte met de wijnnotitie wetenschappelijk te maken. Dit om een meer objectieve notitie te schrijven alsook de focus te verleggen naar het omschrijven van de wijn zelf. In de jaren 1980 was het opnieuw de UC Davis die de volgende stap inluidde. Dr. Ann Noble vond het wereldberoemde “Aroma wiel” uit. Doel is wijnproevers te helpen in het benoemen van de aroma’s.
Tenslotte was het WSET (Wine & Spirits Education Trust) die wat later al het bovenstaande in één gestructureerde proefnotitie samenbracht, om de proefnotitie te standaardiseren voor hun 100.000 studenten per jaar, wereldwijd. Anders is het immers onmogelijk examens te organiseren die garanderen dat studenten in Engeland, België of China op dezelfde wijze beoordeeld worden. Dit betekent tevens dat we wijnen volgens een standaard beschrijven en dus makkelijker kunnen vergelijken. Het ideaal is: Als iedereen één wijntaal gebruikt om wijn te beschrijven of te bespreken dan krijgen we een universele wijntaal… Zou dat niet prachtig zijn?.
Maar (1): Precisie versus subjectiviteit & passie
Niet iedereen is het eens dat we gestructureerd en met een uniforme taal wijnnotities moeten maken. Wijnproeven is een subjectieve, emotionele actie, die moeilijk te vatten is aan de hand van een lijst van aroma’s en smaakwaarden. Proeven is zeer individueel. Kunnen we eigenlijk zeker zijn dat voor één wijn de proefnotities door twee verschillende wijnproevers hetzelfde zal zijn? WSET stelt dat hun proefmethode “objectief” is en dat de proefnotities hetzelfde zijn. Maar toch stellen we vast dat de realiteit anders is.
We zien recent dan ook wat evoluties in de wijnnotities verschijnen. Voorbeeld is Cees van Casteren (MW ) met zijn excellent boek “Proeven als een pro”. In zijn proefmethode (KARAAT genaamd) wordt het subjectieve oordeel en de typiciteit van de wijn mee verweven in de proefnotitie. Zijn methode steunt op 3 pijlers:
- Analytisch. Net zoals WSET omschrijf je de wijn op basis van vooraf bepaalde criteria. Ook het aromawiel is onderdeel van de KARAAT methode.
- De conclusie bij het wijnproeven is bij Cees echter uitgebreider dan bij WSET. Enerzijds legt Cees meer nadruk op de interpretatie van wat je observeert. Bijvoorbeeld hoge zuren kunnen aangeven dat de wijn uit een koel klimaat komt of dat de wijn ideaal is voor bij zuurdere gerechten. Anderzijds kan de proever ook zijn subjectief oordeel en verwacht gebruik van de wijn aangeven.
- Cees maakt een onderscheid tussen “beginner” en “gevorderde”. Hoewel WSET dat ook wel doet is het hier éénvoudiger en duidelijker omkaderd. Een beginnende wijnproever zal zichzelf direct herkennen en ook zien hoe hij of zij verder kan evolueren naar een gevorderde wijnproever.
Maar (2): Ervaring van de wijnproever
De ervaring van de wijnproever speelt mee, zoals hierboven is aangehaald. Oefening baart kunst, in het proeven en in het schrijven van notities. De taalvaardigheid zal met de ervaring toenemen waardoor wijnnotities vlotter leesbaar zijn. En de notitie wordt meer inspirerend voor de lezer.
Maar (3): Doel & wijntype
Een wijnproefnotitie beoogt een doel. Als ik een wijn van 5€ wil kopen verwacht ik geen beschrijving van alle aroma’s en smaken maar eerder kwaliteit/prijs oordeel en iets wat de wijn typeert. Voor een top Bourgogne of Barolo (>30€) wens ik wel een volledige beschrijving alsook advies over food-pairing en bewaarpotentieel. Op restaurant, om een wijn te kiezen, willen we wellicht geen volledige wijnnotitie maar hoe de wijn bij gerechten past en smaakt. Hoe kan één proefmethode al deze verschillende doelen en wijntypes aan?
En wat nu?
Enkel een proefnotitie maakt het mogelijk wijnen te vergelijken, en bijgevolg wijnen te kiezen bij aankoop of food-pairing. Daarenboven kan je je notities gemakkelijk delen met (veel) andere wijnliefhebbers.
Los van het feit of een proefmethode in elke situatie ideaal is, is het wel zo dat een gestructureerde methode (KARAAT of WSET) wijnamateurs echt helpt in het leren van proeven en beoordelen. Je ontdekt de complexiteit en rijkdom van wijn. Ook de kwaliteit en evolutie van wijn kan je juister inschatten. Kortom, je waardeert elke wijn intenser. Dat stellen we iedere keer vast in onze Basiscursus. Een proefmethode is zonder meer essentieel in het verhogen van je wijnkennis en wijnplezier.
De ideale wereld zou zijn dat alle wijnopleidingen dezelfde wijn taal gebruiken zodat alle wijnliefhebbers met hetzelfde startpunt wijnen proeven. Maar gelukkig is err ruimte voor subjectieviteit en emoties. Want dat is wijn!
En de wijnproever-journalist? Die moet elke wijn gestructureerd proeven en beoordelen en kan aanvullend een taalkundig meesterwerk schrijven zodat de lezer enthousiast en met een glimlach de wijnrecensie leest. Zin in wijnproeven als een pro, volg onze Basiscursus. 😉
Aan jullie allemaal: Gebruik KARAAT (of WSET) voor het proeven en beschrijven van wijn.
Nieuwsgierig om te leren wijnproeven, lees onze blog "wijnproeven, echt niet moeilijk".
Of bekijk onze boekbespreking: Proeven als een Pro (met de KARAAT methode.)